Wat zegt die Kerstfilm over jou?
Josette Wolthuis[1], verbonden als docent Visuele Cultuur aan de Radboud Universiteit te Nijmegen, vertelt dat de kracht van een kerstfilm is, het gevoel van ‘samenzijn’. Kerstfilms geven een gevoel van nostalgie en herinneringen ophalen. Daarbij speelt volgens Rebecca de Leeuw (ook onderzoeker aan de Radboud universiteit) hoe verhalen betekenisvol kunnen zijn voor een persoon en ons kunnen inspireren. Samen naar films kijken en herinneringen ophalen maakt dat er weer nieuwe herinneringen worden gemaakt[2].
Naast samenzijn, en herinneringen maken speelt voorspelbaarheid een grote rol in Kerstfilms. Er is een bepaalde verhaallijn met een bijna altijd happy-end story. Beide aspecten, de voorspelbaarheid en het happy-end karakter, geven een comfortabele kijkervaring. Lekker samen naar een feelgood film kijken en het leukste is, ook al is de film slecht en zo cliché, juist daardoor ontstaat verbinding. En dat zegt alles over onze waarneming, wat we willen waarnemen en wat we nodig denken te hebben.
What you perceive in others, you are strengthening in yourself (Ofman)[3]
Wat je waarneemt in de film, kan iets zeggen over je eigen overtuiging of emotie. Datgene dat aandacht krijgt, is een uitdaging tot groei en ontwikkeling. De film is een spiegel voor jezelf. Als je iets bewondert, benadruk je een kwaliteit van jezelf die je kunt versterken. Hetgeen wat je veroordeelt (in de film), is vaak iets waar je zelf mee worstelt.
Waarneming
Een hond hoort van de tempel met de 1000 spiegels. Hij heeft geen idee wat spiegels zijn maar hij wil de tempel toch graag bezoeken. Na een tocht van een paar weken komt hij bij de tempel. De hond loopt de trap op, gaat door de poort en daar kijken 1000 honden hem aan. Hij wordt er blij van en kwispelt met zijn staart. De 1000 honden in de spiegel zijn ook blij en kwispelen met hun staart. Als de hond de tempel weer verlaat, weet hij: de wereld is vol vriendelijke honden. Voortaan gaat hij elke dag naar de tempel met de 1000 spiegels.
Op een middag komt een andere hond naar de tempel met de 1000 spiegels. Als hij door de poort gaat, kijken 1000 honden hem aan. Hij schrikt, laat zijn tanden zien en gromt. 1000 honden met ontblote tanden grommen terug. De hond loopt weg met de staart tussen zijn benen en weet: de wereld is vol boze honden. Nooit komt hij meer terug naar de tempel met de 1000 spiegels.
De ander, het andere, is de spiegel van je ziel
Dit prachtige verhaal raakt de kern van waar het in de interactie met anderen over gaat: waarneming. Het woord waarnemen vind ik een mooi woord. Het gaat over wat de waarnemer als waar waarneemt.
Neuroloog Oliver Sacks[4]
In de opvatting van Oliver Sacks, neuroloog, is een normaal mens ‘wellicht iemand die zijn eigen verhaal kan vertellen. Die weet waar hij vandaan komt (hij heeft een oorsprong, een verleden, een goed functionerend geheugen), hij weet waar hij staat (zijn identiteit) en hij meent te weten waar hij heen gaat (hij heeft plannen, en aan het eind is er de dood).
Hij heeft een plek in een verhaal, hij is een verhaal en kan dat vertellen. Wanneer deze verhouding individu – verhaal door een oorzaak van fysiologische of psychologische aard wordt verbroken, valt het verhaal uiteen, lost het verhaal op en staat de persoon buiten de tijd. Hij weet niet meer wie hij is en wat hij moet doen. Hij klampt zich vast aan een wereld met ‘vergeten’ herinneringen’.
In enkele regels schetst Oliver Sacks, als neuroloog, de betekenis van het kunnen vertellen van het eigen zelfverhaal voor het functioneren van de mens.
Vertellen van verhalen: luisteren, luisteren, luisteren
Het vertellen van verhalen is voor de mens een belangrijke manier om met de wereld om hem heen en ook met zichzelf om te gaan. Mensen vertellen hun verhalen aan elkaar, maar zij reflecteren daar ook op, in een innerlijke dialoog. Er is in de laatste jaren een toenemende belangstelling en ook waardering voor (het vertellen van) verhalen, story-telling.
Volgens de auteurs van The Power of Tale zijn verhalen de beste manier om met complexiteit, ambiguïteit, onzekerheid en snelle veranderingen om te gaan zodat we verbinding, vermaak en betekenis aan elkaar kunnen geven.
Ik hoop dat we nog vaak samen slechte en goede feelgoodfilms kijken, met of zonder verhaal. Dat we verhalen over onszelf blijven delen, zodat we elkaar beter begrijpen, troost kunnen bieden en ons in elkaars situatie kunnen verplaatsen. Daarvoor is één vaardigheid onmisbaar: écht luisteren.
[1] RadboudRecharge, december 2024
[2] Friends voor altijd | Lezing en gesprek door Josette Wolthuis en Joël Hendrix
[3] Gasseling, E. (2014) Mijn Dikke-ik. Quist – Lisse
[4] Idem 3
